18 sentabr, dushanba kuni Rossiya Haagadagi BMT Xalqaro sudida genotsid konvensiyasi ishi bo‘yicha qayta boshlangan tinglovlar doirasida Ukraina da’vosiga o‘z e’tirozlarini bildirdi. 2022 yil 26 fevralda qo‘yilgan ushbu da’vo arizasida Kiyev Moskvani uning o‘ziga genotsid bo‘yicha yolg‘on ayblov qo‘yishda va shu ayblovlar asosida Ukrainaga noqonuniy harbiy aralashuvda aybladi. Endi Rossiya ushbu ish bo‘yicha Xalqaro sudning yurisdiksiyasiga e’tiroz bildirmoqda, shuningdek, Ukrainaning shikoyati mazmunan qabul qilinishi mumkin emasligini ta’kidlayapti.
Shu tariqa, Rossiya tomoni Rossiya prezidenti Vladimir Putin «genotsid» so‘zini o‘zini mustaqil deb e’lon qilgan Donbass respublikalaridagi vaziyatni 1948 yilgi genotsid konvensiyasida ko‘rsatilgan yuridik atama sifatida emas, balki ritorik vosita sifatida tasvirlash uchun ishlatganini da’vo qilmoqda. Moskvani himoya qilayotgan advokatlar ta’kidlashicha, Ukraina shikoyat qilgan paytda Rossiya Ukrainaga qarshi genotsid ayblovlari bo‘yicha hech qanday rasmiy chora ko‘rmagan, ya’ni bu borada hech qanday huquqiy bahs yo‘q edi.
Bundan tashqari, javobgarning fikricha, genotsid konvensiyasida genotsid ayblovlarini taqiqlash yo‘q va Ukraina yozma murojaatida Rossiya ushbu konvensiyani buzgani isbotlanmagan. Rossiya advokatlari konvensiyada «genotsidda ayblangan obekt huquqi» yo‘qligini ta’kidladi va shu asosda hech qanday huquq buzilmagani sababli, sud bu ish bo‘yicha amalda qo‘llanadigan qaror qabul qila olmasligini bildirdi.
Moskva «kuch ishlatish huquqi» va «o‘zini himoya qilish huquqi»ni nazarda tutyapti
Rossiyaning pozitsiyasi shuki, Ukrainaga harbiy aralashuvda Moskva o‘zining «kuch ishlatish huquqi» va «o‘zini himoya qilish huquqi»dan foydalangan. Ular genotsid konvensiyasiga kirmaydi, lekin BMT Nizomi va xalqaro huquq huquqi bilan kafolatlanadi, deya ma’lum qildi Haagada ayblanuvchilar. Umuman olganda, Rossiya tomoni Kiyev genotsid konvensiyasini vositalashtirib, protsessual normalarni suiiste’mol qilmoqda, jumladan, jarayonga boshqa 32 davlatni jalb qilmoqda, deb ta’kidlaydi. Moskva vakillari uchinchi davlatlarning masalaga aralashuvini «keng miqyosli intervensiya kampaniyasi» deb atadi.
Advokatlar so‘zga chiqishdan oldin, Rossiya Tashqi ishlar vazirligining maxsus topshiriqlar bo‘yicha elchisi Gennadiy Kuzmin sud oldida so‘zga chiqib, «2014 yilda Ukrainada davlat to‘ntarishini amalga oshirgan va Donbass xalqiga qarshi keng ko‘lamli urush boshlagan rusofob neonatsistlar rejimi» haqida gapirdi.
Ukraina Rossiyaning e’tirozlariga 19 sentabr, seshanba kuni javob qaytaradi. Agar ikki haftalik sud muhokamasidan keyin sud Rossiya dalillarini asosli deb topsa, ish tugatiladi va mohiyatan ko‘rib chiqish bosqichiga yetib bormaydi.
Sud jarayoni haqida ma’lumot
«Genotsid jinoyatining oldini olish va jazolash to‘g‘risidagi konvensiya bo‘yicha genotsid ayblovlari: Ukraina Rossiyaga qarshi» ishi bo‘yicha sud majlislari 2023 yilning 18-27 sentabr kunlari Haagadagi sud qarorgohi joylashgan Tinchlik saroyida bo‘lib o‘tyapti. Ikki urushayotgan tomon BMT asosiy sudida uchrashdi, bundan tashqari, Ukrainaning da’vosiga yana 32 davlat qo‘shildi. Bu davlatlar o‘z pozitsiyalarini 20 sentabr, chorshanba kuni taqdim etadi, birinchi navbatda Germaniya chiqish qiladi.
Bu Ukrainaning Rossiyaga qarshi da’vosi bo‘yicha Xalqaro sud tomonidan ko‘rib chiqilayotgan ikkinchi ishdir. Iyun oyida Haagada birinchi ishning mohiyati bo‘yicha eshituvlari bo‘lib o‘tdi. Ular Ukrainaning Rossiyaga qarshi da’vosiga bag‘ishlangan bo‘lib, Rossiya tomoni ikki xalqaro konvensiyani - terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurash va irqiy kamsitishning barcha shakllariga barham berishni buzgani sababli qo‘zg‘atilgani aytiladi.